OZAN-AŞIK SANATININ KÜLTÜRÜMÜZDE YERİ

OZAN-AŞIK SANATININ KÜLTÜRÜMÜZDE YERİ

HACIYEVA, Maarife

Türk kültürünün kadim bir sahasını ifade eden saz-söz sanatının, milli kültürün kökünde dayandığını musiki ve folklor araştırıcıları ispatlamışlar. Türk dünyasının zengin kültürü ile bağlı olan saz-söz sanatı yüzyıllar boyu türklerin güclü sanat tribunu olmuş, onların milli-manevi değerlerinin bir kısmı da daha çok saz-söz sanatında korunup yaşamışdır. Çağdaş sazın ibtidai forması olan kopuz, çağdaş aşıkların ulu dedesi, selefi olan türk dünyasının milli kimliğinin bir belgesidir. Saz-söz türklerin manevi varlığının optimal kültürel kimliğini ifade etmektedir. Tarihi eskilere dayanan “kopuz” , “bağlama” adlanan saz tekmilleşerek “cüre” sazdan “tavar” saza, “tavar” sazdan daha iri saz olan “ustad saza”, daha doğruau üçtelliden on iki telliye kadar saz çeşidine dönüçmüşdür. Saz hem de türklerin musiki kültüründen haber veriyor. Bu kültürel aletde 200 civarında aşık havasının çalınıb günümüze kadar geldiyi tespit edilmişdir. Aşık havaları yeni aşık tarzı, şiir türlerinin de yaranmasına vesile olmuştur. Sazın aşık ifaçılık sanatına verdiyi töhfeler, aşığın ifaçılığında yaranan musiki regarengliyi, sazın aşık terminolojisine mahsus isimleri, saz-söz sanatında yeni-yeni havaların yaranıb zenginleşmesi, saz-söz sanatında kendine has geyim-kuşam halkın kadim kültüründen etnoğrafisinden haber verir ve türkülerin milli kimliyinde müstüsna rol oynamıştır. Sazın eşliyinde ortaya çıkan aşık sanatında musiki, şiiriyyat, dans, aktörlük ve ifaçılığı ihata etmesi aşık sanatının kendine has özelliyini ifade ediyor. Saz-söz sanatının bu özelliğini ilk defa Azerbaycan müziğinin klassiki Üzeyir Hacıbeyli “Koroğlu” operasında tatbik etmişdir. Kara Karayevin ve diger bestekarların da eserlerinde, opera, bale, simfonik ve kamera müziginde aşık havalarının intonasya özellikleri vardır. YUNESKOnun Keyri Maddi Medeni İrsinin Korunması üzre Komitesi 2009-cu il sentyabrın 30-da Azerbaycan aşık sanatını YUNESKO-nun keyri maddi medeni irsi sırasına dahil etmişdir.Takdim olunmuş tebliğde saz-söz sanatının Türkiye ve Azerbaaycan türklerinin kültürel kimliyinde mühüm rolu şerh edilir, bu sanatın hər iki türk boyunun milli manevi aleminde kültürel kimliyinin kaynaklarından olduğu izah edilir. Key words: saz, soz, culture, personality, national, art. Art of saz in the cultural personality of Azerbaijani turks Kopuz which is the elementary form of modern saz, is the document of cultural personality of Azerbaijani turks. Saz and word expresses the cultural personality of spiritual matter of the Azerbaijani turks. Music and folklore investigators have been proved that the art of saz stayes on the root of national culture. The ancient forms of saz kopuz, baghlama improved and overturned to cure and later tavar saz, later ustad saz, so turned from three-stringed saz to twelve-stringed. On this culturel instrument have been played about 200 ashik melodies. In accompaniment of saz have cropped the arts of dancing, acting, singing. This peculiarity of the art of saz-soz firstly has been applicated on the opera“Koroghlu” of Uzeyir Hacibeyov, Azerbaijani composer. This tradition has been continued on the activities of Kara Karayev and other composers. In 30 september of 2009 UNESCO included art of ashiq of Azerbaijan to the amaterial heritage of UNESCO. In this article have been explained the role of art of ashiq on the cultural personality of Azerbaijani turks.

Article
PeerReviewed

ISSN 2303-582X

International Burch University

2014-05-23

2631