GAZAVÂTNÂMELERDE DİL VE ÜSLUP

GAZAVÂTNÂMELERDE DİL VE ÜSLUP

ŞAHIN, Kürşat Şamil

Manzum, mensur veya karışık olarak yazılan ve düşmanla yapılan savaşları konu alan gazavâtnâmeler Türk edebiyatında XV. yüzyıldan sonra gittikçe artan bir gelişme göstermiştir. Osmanlı devletinin gerilemeye başlayıp akınların durmasıyla gazavâtnâmeler azalmış, gazâ geleneğinin ortadan kalkmasıyla da bu türün devamlılığı sona ermiştir. Ele alınan savaşlar zaferle veya yapılan bir sefer fetihle sonuçlanmışsa müellif çoğu zaman eserini zafernâme, fetihnâme diye isimlendirmiştir. Bir padişahı merkeze alarak onun gazâlarını ele alanlar ise padişahın adından mülhem eserlerine Selimnâme, Süleymannâme gibi isimler vermişlerdir. Genel görünüş itibariyle bu eserler padişahlardan birinin hayatını merkez alarak onun zamanındaki belli başlı olayları tasvir edenler, önemli kumandan ve devlet adamlarından birinin gazâlarını tasvir edenler ve sadece belli bir sefer ya da kalenin alınmasını tasvir edenler olmak üzere üç kısımda gruplandırılabilir. Genelde gazâyı gerçekleştiren şahıs ön plana çıkarılır ve olaylar bu şahıs etrafında gelişir. Bu tür bize Arap edebiyatından geçmiştir. Peygamberin gazâlarını ve İslam büyüklerinin yaptıkları savaşları aktarmak isteyen yazarlar zamanla müstakil eserler vücuda getirdiler. İlmî ve edebî açıdan değerlendirilmesi gereken gazavâtnâme türüne ait pek çok eser vardır. Bunların edebî yönünün ihmal edildiği görülür. Türk dili ve tarihi açısından önemli bilgiler barındıran bu eserlere dair dil ve üslup bakımından genel anlamda yapılmış fazla bir çalışma yoktur. Çalışmada, özellikle Türk edebiyatı dairesinde XV. ve XVI. yüzyıllarda yazılmış olan gazavâtnâmelerden hareketle türe dair genel bir dil ve üslup değerlendirmesi yapıldı. Bu eserlerin hangi yönleriyle öne çıktığı, benzerlik ve farklılıkları nelerdir gibi hususlar açıklandı. LANGUAGE AND STYLE GHAZATNAMAHS Key Words:Ghazatnamah, language, style. ABSTRACT Whether written in verse and prose, or in mixed type, Ghazavatnamahs, which are about the battles against the enemy, have shown an increasing development after 15th century in Turkish literature. They have decreased with the decline of the Ottoman Empire and the stop of raids, and the continuity of this genre has ended by the disappearance of the tradition of ghazas (holy war). If a discussed war resulted in victory or an expedition in conquest, the author often entitled his work as zafernamah or fetihnamah. Those authors, who took a sultan at the centre and dealt with his ghazas, entitled their works such as Selimnamah or Süleymannamah -inspired from the name of sultan. By outlook, these works can be grouped as three parts: those which take one of the sultans at the centre and depict the major events of his time; those which depict the ghaza(s) of one of an important commanders and statesmen; and those which depict a certain expedition or a fall of a castle. In general, the person who performs a ghaza is brought to the fore and the event revolves around this person. This genre has passed to us from the Arabic literature. The authors who want to narrate the ghazas of the Prophet and other great Islamic figures have gradually embodied detached works of art. There are many works belonging to the genre of ghazavatnamah which should be evaluated in terms of science of literary. It is particularly seen that the literal side of these are neglected. There are not many studies that have been done in terms of language and style regarding these works which have important information of Turkish language and the history. It will be generally evaluated in this study through language and style in the ghazavatnamahs which are written in 15th and 16th centuries. It will be tried to explain how these works stand out and what similarities and differences they have.)

Article
PeerReviewed

ISSN 2303-582X

International Burch University

2014-05-23

2714