ESKİ TÜRKÇE FİLLERİN HAKAS TÜRKÇESİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ

ESKİ TÜRKÇE FİLLERİN HAKAS TÜRKÇESİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ

BESLİ, Ertan

Bu bildiride Eski Türk Yazıtları döneminde yazılmış olan Tonyukuk, Kül Tegin ve Bilge Kağan yazıtlarında yer alan fiillerden Hakas Türkçesine ulaşanlar tespit edilmiştir. Söz konusu Eski Türkçe fiillerin ses ve yapı bilgisi yönünden günümüz Hakas Türkçesindeki mirasçıları ile arasında olan benzerlik ve ayrılıkları da art zamanlı tarihî ayrımsal-karşılaştırmalı dil bilim yöntemine göre incelenip belirlenmiştir. Bu çalışmada gerektiğinde incelenen şekillerin köken bilgisi açıklamalarına da yer verilmiştir. Bu araştırmada kullandığımız yöntem şu şekilde özetlenebilir: Öncelikle sahanın temel eserlerinden olan Eski Türk Yazıtlarında üç yazıtın fiil varlığı taranarak belirlenmiştir. Belirlenmiş fiil köklerinden Hakas Türkçesine ulaşanların günümüzdeki görünümleri, anlamları ve örnekleri verilerek sıralandı. Böylece Eski Türkçe ve Hakas Türkçesi arasında fiillerde meydana gelmiş bazı ses, yapı ve anlam değişmeleri tespit edilmiştir. Fiillerin yansıttığı leksikolojik gelişmeler art zamanlı ayrımsal-karşılaştırmalı yöntem ile aydınlatılmaya çalışılmıştır. Sonra sahanın diğer temel eserleri ile (Orhun Abideleri, Orhon Yazıtları ve Orhon Yazıtları Araştırmaları) belirlenmiş fiiller okuma farkı ve anlam yönünden karşılaştırılmıştır. Çeviri yazı ve anlamlandırma yönünden fark tespit edilmiş şekiller sahanın temel ve güncel etimoloji sözlüklerinde taranmıştır. Elde edilen bulgular verildikten sonra fiillerin günümüzde sahip oldukları anlamlar belirtilmiştir. İncelenen fiillerden ses ve yapı olarak günümüz Hakas Türkçesine aynı şekilde ulaşanlar çalışmamızda verilmiştir. Ayrıca bu fiillerden anlamsal yönden farklılaşanlar da belirtilmiştir. Daha sonra ise araştırmamıza konu olan üç eski Türk yazıtındaki fiil kök veya gövdelerinden Hakas Türkçesine bazı ses ve yapı değişiklikleriyle ulaşmış şekiller verilmiştir. Bu şekillerde tespit edilmiş farklar ses ve yapı açısından incelenmiştir. Bu bölümde yine anlamsal yönden oluşmuş bir fark varsa açıklanmıştır. THE VIEW OF OLD TURKISH VERBS IN KHAKAS TURKISH Key words: Old Turkish, Khakas Turkish, etymology, linguistics. In this work, the old Turkish verbs having reached today’s Khakas Turkish have been identified. In terms of phonology, morphology and meaning, the old Turkish verbs have been compared to today’s Khakas Turkish according to the comparative method. Some etymological explanations have also been taken place when they are in need . In this study, the method we use can be summarized as follows: The verbs of three inscriptions in the Old Turkish Inscriptions have been determined by checking the fundamental works in the field. Some of the determined Turkish verbs and their roots have reached Khakas Turkish. Their current appearance, meanings and examples were listed. Thus, some differences occurred in some sound, structure and meaning between Old Turkish and Khakas Turkish have been identified. Some lexical developments have also been identified through diachronic comparative method. Some verbs having some differences in terms of transcription and meaning have been scanned in the fundamental and current etymological dictionaries. After giving the findings of scanning, the contemporary meanings of these verbs have been indicated. Some verbs which have reached contemporary Khakas Turkish in the same form in terms of phonems and structure have also been listed in our work.

Article
PeerReviewed

ISSN 2303-582X

International Burch University

2014-05-23

2638