KARAHANLI DÖNEMĠ TÜRKÇESĠNDE SÖZÜN ETKĠLĠ KULLANIMI

KARAHANLI DÖNEMĠ TÜRKÇESĠNDE SÖZÜN ETKĠLĠ KULLANIMI

Çakır, Ramazan

Karahanlı dônemiTùrkçesi‗ninve Ġslami Dônem Tùrk Edebiyatının temeleserlerinden KâĢgarlı Mahmut‘un Divan-ı Lùgat-it-Tùrk‘ù sadece bir sôzlùkdeğil; edebiyat ve dil tarihini aydınlatan, sôzùn etkili gùcùnù ve kullanımını gôsteren ansiklopedik bir eserdir. Aynı dônem eserlerinden biri de ilk nasihatname ôrneği olan Yusuf Has Hacip‗ in Kutadgu Bilig isimli eseridir. Bu eser de Ģu ôğùtler sıralanır: Sôzù yerinde sôylemeli, sorulunca konuĢmalı, iki dinleyip bir sôylemeli, kaba sôze yumuĢak; acı sôze tatlı karĢıtlık vermeli gibi. Bôylece, toplumsal değer yargıları ve kutlu saadet bilgileri anlatılırken, sôzler inci gibi dizilerek, etkili ve kalıcı bir anlatım sağlanmıĢtır. Bu dôneme damgasını vuran ve dilin muhafazası hakkında manidar bilgiler veren ùçùncù yapıt ise; Edip Ahmet‘ in kaleme aldığı Atebetù‘l Hakayık‘tır. Her ùç eserde bilimsel olarak incelendiğinde sôzùn o dônemdeki gùcù ve etkisi ayan beyan gôrùlmektedir. Bu çalıĢmada: Karahanlı Dônemi Tùrkçe‘ si yapıtlarından, Divan‘ı Lugat It Tùrk, Kutadgu Bilig ve Atebetù‗ l Hakayık‘ ta sôzùn etkili kullanımı ùzerine bir inceleme ve tarama çalıĢması yapılarak, çeĢitli bulgulara ulaĢılmıĢtır. Bu bulgular gùnùmùz eğitimcileri ve eğitim dùnyası için de ônem arzetmektedir.

Conference or Workshop Item
PeerReviewed

2011-05

576