ANADOLU AŞIKLARININ TÜRK KÜLTÜRÜNDEKI YERİ

ANADOLU AŞIKLARININ TÜRK KÜLTÜRÜNDEKI YERİ

HACIYEVA, Marife

Anahtar Kelimeler: ozan, Anadolu aşıkları, türk kültürü, tarih, milli-menevi deyerler. ÖZET Ozan aşık medeniyetinin temeli islam dininin kabulünden önce aşılanmıştır. İslamiyetten önce de, sonra da türk milletinin sesi olan ozan aşıklarının yarattığı kültür XIII-XV ve hatta XVI asıra kadar “ozan” ismiyle devam etmiş, sonrakı merhalede “ozan” mefhumu “aşık” mefhumu ile evez olunmağa başlamıştır. Ozana mahsus tüm yaratıcılık ananelerini üzerine götürüp onu yeni mezmunda devam ettiren aşıklar orta asırların bir çoh teriqet görüşlerinden, bütövlükde ise ezemetli islam deyerlerinden behrelenmekle qüdretli medeniyyet yaratmış ve ümumtürk kültüründe önemli bir yere sahib olmuşlar. Sazlı-sözlü dastan geleneklerine dayanan türk ozan-aşıklarının Anadolu tekkelerinde söyledikleri milli veznli sade ve samimi ilahileri halk tarafından rağbet ve hörmetle qarşılanmış, onlar halkın gözünde Hakk aşığı gibi kıymetlendirilmişler. Odur ki, ozanın aşığa, başka bir tabirle hakk aşığına çevrilme beşiyi Anadolu olmuşdur. XI asırdan kütlevi şekilde Anadoluya gelmeye başlayan oğuz türkleri arasında eli sazlı ozanlara ordugahlarda, saraylarda beyler, sultanlar yanında çok büyük ihtiram gösterilmiş, onlar başa çekilmişler. Ozanlar zaferleri ve halkın ortak duygularını dile getiren milli hece vezni ile yazdıkları şiirlerini ellerinde sazları elbeel, yurdbeyurt gezerek çalıb-okuyan, türk dünyasının ata şairi, osmanlılar arasında iki telli adı ile adlanan kopuz ise ata yadigarı olan en kadim türk sazıdır. XV-XVI asra kadar milli türk şiirinin temelçileri olan ozanlar ellerindeki sazları ve hiç bir zaman kayb etmedikleri milli kimlikleri ile ümumtürk medeniyyetini, milli türk şiirini yüzyıllar boyu yaşadarak günümüze getiren halk aşıklarıdır. Onların yaradıcılığında halk hayatının tüm cihetleri, halkın tarihi ve medeniyyeti, milli-manevi değerleri tüm alametleri ile aks olunmuşdur. Bu sanat mahiyetce türk dünyasının şeriksiz ortak değeridir. Sunulan makalede yüzyıllar boyunca Anadolu topraklarında yetişen, müdrik el aksakalı, idrak sahibi olan türk aşıklarının türk kültürü, türk tarihi, türk etnoğrafyasındakı yeri, Anadolu aşıklarının ümumaşık poeziyasına verdiği yeni mevzu ve mazmun incelenmiştir. Bu açıdan XIII asırda Anadoluda türkün sanat beşiyinin başında duran Yunus Emreden başlayarak, Pir Sultan, Karacaoğlan, Aşık Gevher Dadaloğlu, Aşık Şenlik, Aşık Veysel, Murad Çobanoğlu, Ozan Arife kadar asırların yetişdirdiği bir çok türk aşıklarının yaradıcılığında görülen türk kültüroloji milli-manevi değerler incelenmiştir.

Article
PeerReviewed

ISSN 2203-4548

International Burch University

2013-05-17

2255